Golfbaan Cromvoirt

4.6.1 Ontwikkelingsgeschiedenis

Het landschap is de resultante van het grondgebruik in het verleden en heden (inclusief bebouwing). Onderscheidende karakteristieken van een landschap zijn vorm en maat, structuur en samenhang, de identiteit en het imago.
Het plangebied ligt in een wijdere omgeving met sterke landschappelijke karakteristieken. Hoofdgegeven is de overgang van de Brabantse dekzandgronden naar riviergronden van de Maas.
Kenmerkend voor de zandgronden met de vele beken is het relatief kleinschalige, besloten en organische (romantische) landschap. Het landschap van de riviergronden is relatief vlak en open waarin historisch ’s-Hertogenbosch op zandopduikingen ligt.
Het Drongelens Kanaal vormt thans de relatief scherpe begrenzing tussen de twee landschapstypen. Vóór de aanleg van dit kanaal vormde de Cromvoirtsedijk die overgang. Zie ook de afbeelding in paragraaf 3.5.4. Vóór de aanleg van de Cromvoirtsedijk en het Drongelens Kanaal was het plangebied deel van de natte overgangszone tussen het dekzand en de riviergronden. Deze natte overgangszone is sinds de Middeleeuwen ontgonnen volgens een patroon van relatief lange smalle percelen met sloten waarlangs houtsingels (elzen) stonden. Daardoor ontstond een nat ontginningslandschap met een lamellenstructuur. Deze lamellenstructuur was tot ± 1950 aanwezig en is daarna grotendeels verdwenen als gevolg van de agrarische schaalvergroting. Voor de cultuurhistorie is de eeuwenlange ontwikkeling van de elzenhagenpatronen bepalend.
De gronden van Cromvoirt zijn al sinds de vroege Middeleeuwen in cultuur.

Op afbeelding 4.4 is de topografische situatie rond 1900 weergegeven. Het kleinschalige landschap omstreeks 1900 bezit een relatieve volkomenheidsgraad voor wat betreft agrarische productie en ecologie. Het was de tijd voor de komst van kunstmest en de machine. Het ruimtelijke beeld wordt bepaald door de relatief scherpe begrenzing tussen de (lagere, relatief natte) weidegronden aan de noordzijde en de (hogere, relatief droge) landbouwgronden en heidegebieden aan de zuidzijde.

elzenhagenpatroon Langstraat

Cromvoirt tekent zich omstreeks 1900 in het landschap af als een lint van bebouwing langs de St. Lambertusstraat. De hierop aansluitende Deutersestraat vormt de verbinding met ’s-Hertogenbosch. Deze weg voert door de polder naar het buurtschap Deuteren. De Cromvoirtsedijk is al in de Middeleeuwen opgeworpen. De contouren van het omstreeks 1910 gegraven Drongelens Kanaal zijn op de kaart afgebeeld als zijnde ‘in uitvoering’. Binnen het gebied is alleen bebouwing aanwezig ter plaatse van de doorsnijding van de Cromvoirtsedijk door de nog bestaande veldweg. Het gebied wordt ‘doorweven’ door onverharde wegen, die de velden direct vanuit de kern Cromvoirt bereikbaar maken.
Kenmerkend in de historische verkaveling is nog het verschil tussen de lange kavels die loodrecht op de St. Lambertusstraat staan en de grotere kavels in de zone langs het Drongelens Kanaal. Hier tekent zich het verschil tussen de aanvankelijk hogere drogere en lagere nattere grond af. Het organisch gegroeide landschap heeft tot omstreeks 1950 bestaan. Toen kwamen de (vrijwillige) ruilverkavelingen. Directe verbindingen tussen de St. Lambertusstraat en het agrarisch gebied ‘achter’ het bebouwingslint zijn er niet meer. De vele kleine percelen zijn samengevoegd tot grotere, waarbij de aanwezige sloten en begroeiing grotendeels zijn verdwenen.

De aanleg van een golfbaan biedt mogelijkheden voor herstel van een ‘eigentijds kleinschalig landschap’ in de vorm van het aanbrengen van nieuwe boomsingels (zie paragraaf 5.4.3).

4.6.2 Huidige situatie

Het plangebied vormt onderdeel van het agrarische landschap in de zone tussen Cromvoirt en het Drongelens Kanaal. Het plangebied wordt door de Zandleij en de Cromvoirtsedijk opgedeeld in drie compartimenten. Zie kaart bestaande situatie (bijlage 1).
Sprake is van een halfopen landschap, gevormd door de compartimentering van de relatief grote landschapselementen en de velden daarbinnen. Het feitelijke plangebied bestaat uit de velden met slechts enkele solitaire bomen en één jonge houtsingel. Aan de randen van het plangebied is sprake van een landschappelijke verwevenheid met de dorpsbebouwing.

Voor de ontwikkeling van de golfbaan is van belang dat de verwevenheid van bebouwing en landschap intact blijft. De golfbaan moet niet met dichte singels van het dorp en de Deutersestraat afgezonderd worden. Sprake moet blijven van een transparante overgang. Van bijzonder belang zijn de zichtlijnen op het torentje van de kerk. Bij de inrichting van de golfbaan moeten deze gehandhaafd blijven.

Cromvoirtsedijk
De Cromvoirtsedijk is in eigendom van en in beheer bij de gemeente Vught. De dijk is van middeleeuwse oorsprong en in het bestemmingsplan bestemd als landschapselement.
De dijk is in de provinciale CHW-kaart als historische groenstructuur opgenomen. De gemeente wil het historische dijkprofiel herstellen en een wandelpad erop/er langs aanleggen.

Bomensingels
Langs de Deutersestraat staan aan weerszijden volwassen, mooie eikenbomen. Vanuit het plangebied vormt deze laan een mooie groene begrenzing. In het noordoosten van het plangebied staan bovendien twee markante populierenlanen loodrecht op de Deutersestraat. De landschapselementen Drongelens Kanaal en Zandleij zijn reeds in paragraaf 4.3.3 beschreven.

4.6.3 Conclusies landschap

• 1. Met de aanleg van de golfbaan is sprake van een nieuwe fase in de ontwikkelingsgeschiedenis van het landschap.
• 2. De aanleg van de golfbaan biedt mogelijkheden, de herkenning van de cultuurhistorie deels te herstellen.
• 3. De inrichting van het nieuwe landschap met golfbaan moet zodanig zijn dat sprake blijft van verweving van het dorp met het landschap. Behoud van de zichtlijnen op de kerktoren vormt daarbij een specifiek element.
• 4. Tevens kunnen de natuurlijke elementen Cromvoirtsedijk en Zandleij versterkt worden.